Námslán eru verðtryggður yfirdráttur

og lánin bólgna vel í verðbólgunni... eru það góð kjör?

Ætla að sofa í tjöldunum

Hvað vita Íslendingar yfirleitt um hvali?

"Veiðar á stórhvölum voru stundaðar með hléum frá landstöðvum við Ísland í liðlega eina öld, eða til ársins 1989. Frá árinu 1948 takmörkuðust veiðarnar við starfsemi stöðvarinnar í Hvalfirði en þar voru lengst af fjögur skip að veiðum yfir vertíðarmánuðina júní-september. Á árunum 1948-1985 voru að meðaltali veiddar 234 langreyðar og 68 sandreyðar árlega og 82 búrhvalir árin 1948-1982 (alfriðaður í Norður-Atlantshafi frá árinu 1982). Árið 1986 gekk í gildi ákvörðun Alþjóðahvalveiðiráðsins (IWC) um tímabundna stöðvun veiða í atvinnuskyni. Í samræmi við ákvæði hvalveiðisáttmálans var hins vegar veiddur takmarkaður fjöldi lang- og sandreyða í rannsóknarskyni árin 1986-1989. Frá árinu 1990 hafa engar hvalveiðar verið stundaðar frá Íslandi.

Hrefnuveiðar voru stundaðar á litlum vélbátum hér við land mestan hluta síðustu aldar. Veiðar þessar voru lengst af smáar í sniðum, nokkrir tugir dýra á ári. Á árunum 1977-1985 ákvað Alþjóðahvalveiðiráðið árlegan veiðikvóta fyrir svæðið Austur-Grænland/Ísland/Jan Mayen og komu flest árin um 200 hrefnur í hlut Íslendinga. Vegna banns við hvalveiðum í atvinnuskyni hafa hins vegar engar veiðar á hrefnu verið leyfðar hér við land frá lokum vertíðar árið 1985."
Útdráttur úr Nytjastofnar sjávar 2002/2003 - aflahorfur 2003/2004 (pdf-skjal)

"Veiðar á langreyði hófust í atvinnuskyni haustið 2006, en hafa legið niðri síðan vegna óvissu um sölu afurða. Nú hefur þeirri óvissu verið eytt. Veiðar á hrefnu í vísindaskyni hófust árið 2003 og lauk árið 2007. Alls voru veidd 200 dýr. Veiðar á hrefnu í atvinnuskyni hófust árið 2006 og hafa verið stundaðar síðan. Alls hafa 46 dýr verið veidd í atvinnuskyni og afurðirnar að langmestu leyti farið á innlendan markað. Á þessum tíma hafa því alls verið veiddar 246 hrefnur."
Útdráttur úr reglugerð Einars K. frá 29. janúar sl.

"Fjórar þessara tegunda eru taldar vera í útrýmingarhættu (e. endangered) og 20% líkur eru á því þær deyi út á næstu tuttugu árum. Sérfræðingar meta það svo að dýr í þessum flokki séu ekki í bráðri útrýmingarhættu en muni að öllum líkindum hverfa ef ekki er gripið til viðeigandi aðgerða í nánustu framtíð. Þessar tegundir eru steypireyður, sandreyður, langreyður og Íslandssléttbakur."
Útdráttur úr svari á Vísindavefnum við spurningunni: Eru hvalir í útrýmingarhættu í dag? Svarið er frá 2003.

Hér vantar hvers vegna Íslandssléttbakur hvarf að mestu. Baskar veiddu hval hér við land fram á 18. öld. Fram á 19. öld voru einungis veiddar þær tegundir hvala sem hægsyndar teljast. Eftir ofveiði á sléttbak var röðin komin að reyðarhvölum en þeir sukku til botns ef þeir voru skutlaðir. Það var lengi vandamál. Svend Foyn frá Túnsbergi var upphafsmaður iðnvæðingar í hvalveiðum. Hann kom hingað sumarið 1866. Hann fékk einkaleyfi á uppgötvun sinni 1881. Norðmenn voru fyrst með landstöðvar í Norður Noregi og þá á Íslandi frá 1883 og víða um heim. Sléttbak, sem er spikfeitur, var útrýmt við Íslandsstrendur um aldamótin 1900. Hvalveiðar voru bannaðar í Noregi 1904 og á Íslandi 1913. Veiðarnar voru leyfðar aftur 1928 o.s.frv.
Heimild: Trausti Einarsson, Hvalveiðar við Ísland 1600-1939, 1987. 

Bannað er að veiða:
a) Hvalkálfa, hvali á spena og kvenhvali, sem kálfar eða hvalir á spena fylgja.
b) Grænlandssléttbak, Íslandssléttbak, hnúfubak, steypireyð og búrhval (breyt. 304/1983).
c) Langreyðar innan við 55 fet eða 16,8 metra að lengd og sandreyðar innan við 40 fet eða 12,2 metra að lengd og búrhvali innan við 35 fet eða 10,7 metra að lengd.

Hið umdeilda leyfi hljóðar upp á hrefnuveiðar annars vegar og veiðar á langreyði hins vegar.

Sjá einnig: Öldungar hafsins

Hugsa eins og hvalir

Hvað er þetta með Ólaf Þór og kassa og skápa?

Mæli með því að hann komi sér upp úr kassanum eða út úr skápnum eða eitthvað.

Góð og gagnleg skoðanaskipti

Þá er ástæða til að óttast

að ekki sé allt með felldu. Trúverðugleikinn að fjúka? Hún veit hvað hún syngur.

Eva Joly íhugar að hætta

Námslánin eru verðtryggð og endurgreiðslutíminn óendanlegur

Menntun er sérstakt áhugamál stjórnvalda hvers tíma. Námslán báru vexti á árunum 1952-1975. Verðtryggingunni var skellt á fyrir rúmum 30 árum. Fyrst var endurgreiðslutíminn 20 ár, þar næst var hann lengdur um helming og loks hurfu tímamörk endurgreiðslna gjörsamlega.

Ef 25 ára námsmaður tók námslán 1976 var hann búinn að borga 45 ára. Ef hann tók námslán 1982 er hann búnn að borga 65 ára. Ef hann tók námslán bæði þegar endurgreiðslutíminn var 20 ár og þegar endurgreiðslutíminn var 40 ár er hann 85 ára þegar endurgreiðslutímanum lýkur! Hvers vegna 60 ár? Jú, námsmaðurinn borgar aðeins af einu námsláni í einu og hin vaxa í millitíðinni í gulltryggðri verðbólgunni. Verðtryggingin gerir það að verkum að lánið sem borga skal af hækkar endalaust. Og nú elskurnar mínar eru tímamörk endurgreiðslna horfin.

Þetta fyrirkomulag námslána með verðtryggingunni er einsdæmi í veröldinni. Ísland getur hreykt sér af því að unga fólkið sæki sér góða menntun í hópum en fyrirkomulagið er svo glæsilegt að námsmenn borga sjálfir af því alla ævi... Þökk sé verðtryggingunni. Og ríkisvaldið lætur sem það sé stikkfrí. Þetta er þó allt afleiðing af óforskömmuðum stjórnarfrumvörpum um námslán í tíð Geirs Hallgrímssonar, Gunnars Thoroddsen og Davíðs Oddssonar.

Hverjir blæða lengst? Jú, þeir sem voga sér að hafa ekki roktekjur að loknu námi. Það eru þeir sem lenda í ævilangri afborgunarþján af NÁMSLÁNUM ! Og bíðum við, eru ekki vinstrimenn við stjórnvölinn?

Geta námsmenn fyrri ára greitt inn á höfuðstólinn til að grynnka á námsskuldunum sem hlaupa á milljónum?

Svarið er: "...hverri greiðslu [skal] skipt á höfuðstól og verðbætur í hlutfalli, annars vegar  við vísitölu við lántöku og hins vegar hækkun vísitölu fram að þeim tíma þegar endurgreiðsla er innt af hendi."

Það mætti halda að það væri allra hagur að auðvelda námsmönnum fyrri ára að greiða inn á höfuðstólinn einmitt núna... en reglurnar eins og þær eru í dag eru lítil hvatning.

Til viðbótar eru námslánaskuldirnar svo háar að uppgreiðsluafsláttur dugir skammt. 

Þetta verðtryggingarokur á námslánum gerir það að verkum að þetta eru týndir aurar fyrir lánasjóðinn jafnvel þótt þjösnast sé á fyrrverandi námsmönnum ævilangt. LÍN fær tryggilega verðbætta skuldina aldrei alla til baka á sínu uppáhalds "raunvirði", fyrr deyja fyrrverandi námsmenn.

Sjá einnig: Námslánin

„Námsmönnum ýtt úr námi “

Væri til of mikils mælst að biðja um að vitnað sé í alþingisvefinn?

Líklega besta vef landsins... Alþingisvefurinn. Bein útsending frá Alþingi í sjónvarpinu og á alþingisvefnum.

Sjá einnig: Í heyranda hljóði.

Skriflegt samkomulag í október

Normandí

Innrás bandamanna í Normandí: eitt kort, annað kort.

Caen, þar sem Obama snæddi hádegisverð í dag, var að mestu lögð í rúst í loftárás bandamanna 7. júlí 1944 eftir árangurslausar tilraunir þeirra til að sigra nasista án þess að ráðast á sjálfa borgina. Háskólabókasafnið og háskólinn, sem stofnaður var 1432, brunnu til kaldra kola.

Síðan hefur verið byggður nýr og hefur íslenska verið kennd við skólann allt frá árinu 1961. 

Innrásin breytti gangi sögunnar

Heil græðgisfrétt og ekkert um það sagt úr hverju á að framleiða metanólið...

Skyldi fyrirhuguð tilraun með erfðabreytt bygg tengd þessu? Það er nefnilega hægt að vinna metanól úr korni... eða viði... og hvorugt eigum við.

Á kannski að flytja hráefnið langar leiðir (svipað og með boxítið fyrir álverin) og flytja það síðan langar leiðir út í heim með tilheyrandi gróðurhúsaáhrifum? Hvernig væri að hugsa heilstætt og í samhengi. 

Helsti ókosturinn við metanólið á heimsvísu er að ræktunarjarðir fyrir manneldi eru teknar undir framleiðslu hráefnis til metanólframleiðslunnar. Því ekki virðist ætlunin að slaka á bílaæðinu. Komið hefur í ljós að þetta er leið sem gæti leitt til aukins hungurs í heiminum. Sjálfselska bílaþjóða.

Það sem þarf að þróa af alvöru eru almenningssamgöngur. Ef keyra á sem fyrr á þúsundum einkabíla án tillits til eyðslu er ekki verið að leysa neitt. Þá þarf alltaf meira metanól o.s.frv.

Rafmagnsbílar betri lausn?

Metanól gæti skilað tugum milljarða á ári

Besta mál en...

... ég hef aldrei skilið af hverju hefur þurft að niðurgreiða raforkukostnað til garðyrkjubænda. Af hverju hafa þeir ekki einfaldlega fengið það sem erlend risafyrirtæki hafa fengið svo auðveldlega í gegnum tíðina varðandi allsherjarfyrirgreiðslu, skattaafslætti, tollfrjálsan innflutning og óhemjulágt raforkuverð.

Íslenskt hugvit virkjað

Hefur stjórnvaldið enn vanþóknun á námsmönnum?

Hlutverk LÍN er "að tryggja þeim sem falla undir lög þessi tækifæri til náms án tillits til efnahags." (samkv. 1. gr. laga um námslán 21/1992).

En gefa lögin tekjulágum námsmönnum tækifæri á lífi án námslánaskulda?

Þróun námslána í gegnum tíðina :

M-lán 1952-1961 : Vextir 3,5%. Endurgreiðslutími 10 ár.
N-lán 1952-1961 : Vextir 3,5%. Endurgreiðslutími 10 ár.
M-lán 1961-1967 : Vextir 3,5%. Endurgreiðslutími 15 ár.
N-lán 1961-1967 : Vextir 3,5%. Endurgreiðslutími 15 ár.
L-lán 1967-1975 : Vextir 5%. Endurgreiðslutími 15 ár.
K-lán 1975 : Vextir 13%. Endurgreiðslutími 4 ár.

• 1976 : Verðtrygging námslána kemur inn í stjórnarfrumvarpi um námslán og námsstyrki, sem Vilhjálmur Hjálmarsson menntamálaráðherra (F), flytur á 97. löggjafarþingi 1975-1976: "Hér er lagt til að gerð verði róttæk breyting á núgildandi endurgreiðslukjörum lánasjóðsins. Sú mikla verðbólga sem ríkt hefur hér á landi hin síðari ár hefur í raun leitt til þess að núverandi námslán hafa aðeins að litlu leyti komið til endurgreiðslu á raunvirði. Hafa þau nánast komið lánþegum að sama gagni og styrkir." Vilhjálmur tilheyrði ráðuneyti Geirs Hallgrímssonar (1974-1978).

V-lán 1976-1982 (áður X-lán sem gerð voru upp með V-láni 1982). Lánin eru verðtryggð. Endurgreiðslur standa yfir þar til skuld er uppgreidd eða lánþegi fallinn frá, þó ekki lengur en 20 ár.

• 1982 : Annað enn örlagaríkara skref er tekið árið 1982 þegar endurgreiðslutíminn á verðtryggðu námsláni er lengdur um helming eða í 40 ár (S-lán) ... planið er að afborganir fylgi námsmönnum inn í ellina...
  
  Stjórnarfrumvarp til laga um námslán og námsstyrki, sem Ingvar Gíslason menntamálaráðherra (F) flutti snemmárs 1982, gerði ráð fyrir lengingu í 30 ár. Lengingin í 40 ár er samkvæmt breytingartillögu meðflutningsmanna úr menntamálanefnd. Ingvar tilheyrði ráðuneyti Gunnars Thoroddsen (1980-1983).

S-lán (áður T-lán) 1982-1992 : Lánin eru verðtryggð. Endurgreiðslur standa yfir þar til skuld er uppgreidd eða lánþegi fallinn frá, þó ekki lengur en 40 ár... 

• 1992 : Það þykir greinilega ekki nóg því árið 1992 eru tímamörk endurgreiðslna horfin (R-lán og G-lán) og afborganir af verðtryggðum námslánum geta því fylgt námsmanninum til grafar...
  
  Sú breyting er í stjórnarfrumvarpi um Lánasjóð íslenskra námsmanna sem Ólafur G. Einarsson menntamálaráðherra (S) flytur snemmárs 1992: "Meginbreytingin, sem felst í þessu frumvarpi, er sú að teknir eru upp vægir vextir á lánin, endurgreiðslur hefjast fyrr en áður og greitt er hraðar til baka. Eftirstöðvar falla ekki niður heldur skulu lánin greidd að fullu. Það skiptir því námsmanninn miklu máli að reyna að takmarka lántökur sínar sem kostur er því þá verður greiðslubyrðin minni að námi loknu." Ólafur G. tilheyrði fyrsta ráðuneyti Davíðs Oddssonar (1991-1995).
  

R-lán 1992-2005 : Lánin eru verðtryggð og bera 1% vexti frá námslokum. Endurgreiðslur standa yfir þar til skuld er uppgreidd eða lánþegi fallinn frá.

G-lán frá 2005 : Lánin eru verðtryggð og bera 1% vexti frá námslokum. Endurgreiðslur standa yfir þar til skuld er uppgreidd eða lánþegi fallinn frá.

• Föst greiðsla og viðbótargreiðsla : "Árleg endurgreiðsla ákvarðast í tvennu lagi. Annars vegar er föst greiðsla, sem innheimt er á fyrri hluta ársins, óháð tekjum og hins vegar viðbótargreiðsla sem innheimt er á síðari hluta ársins og er háð tekjum fyrra árs." (samkv. 8. gr.)
  
  Þau tekjulægri eru lengur að borga af námslánunum og verðbólgan býr þá til sífellt stærri eftirstöðvar námslána til að borga af ævilangt. Aðeins er þó borgað af einu námsláni í senn, í millitíðinni vaxa hin...

• Lánþegi andast : "Endurgreiðslur, sem falla í gjalddaga eftir að lánþegi andast, falla sjálfkrafa niður." (samkv. 9. gr.). Þetta er eina prinsippið sem aldrei hefur þó verið hróflað við. Heimildin var fyrir hendi 1976 og lögin um námslán frá 1982 eða 1992 hafa ekki viljað herja enn frekar á fjölskyldur námsmanna, handan grafar...

Var einhver að bjóða ykkur stærri námslán?

Var einhver að tala um að vert væri að styrkja námsmenn?

Hvað var það við námslánin sem hneykslaði menntamálaráðherrann (F) um árið? "Hafa þau nánast komið lánþegum að sama gagni og styrkir." og því var verðtryggingunni skellt á með lögum árið 1976.

Fyrirspurn á Alþingi sem svarað var 25. mars sl.

• Tillaga að fyrirspurn á Alþingi : Hefði verið forvitnilegt að kanna áhrif verðtryggingar námslána almennt á líf námsmanna að námi loknu... Hvað langt fram eftir ævi námsmenn borga af námslánum og hversu oft afborganir af námslánum hafa farið í vanskil síðan verðtryggingin kom til?

Látum helvítin borga?